In onze hectische wereld, waar afleiding en stress centraal lijken te staan, is er een groeiende behoefte aan een moment van rust. Mindfulness, een begrip dat de laatste jaren steeds meer aandacht heeft gekregen, biedt voor velen een sleutel tot die rust waar velen naar verlangen. Maar wat betekent mindfulness eigenlijk? Is het simpelweg mediteren, of gaat het dieper dan dat? Laten we duiken in de betekenis en verschillende definities van mindfulness, en ontdekken hoe we ons leven hierdoor kunnen veranderen!
Definities van mindfulness
In boeken is er sinds 1970 een enorme toename te zien in het gebruik van de term ‘mindfulness’. Dit komt onder andere door de oprichter van de mindfulness wetenschap, moleculaire bioloog Jon Kabat-Zinn. Met inspiratie vanuit het boeddhisme heeft hij een levenswijze geformuleerd waar iedereen wel wat van kan opsteken. Kabat-Zinn vind aandachtig leven in het moment ontzettend belangrijk, en heeft hiermee vele mensen hun leven laten omslaan door de resultaten. Zijn definitie wordt ook voornamelijk aangehouden door wetenschappers:
Mindfulness is awareness that arises through paying attention on purpose, in the present moment, non-judgementally. And then I sometimes add, in the service of self-understanding and wisdom.
Jon Kabat-Zinn
Mindfulness is dus bewustzijn dat ontstaat door expres aandacht te geven, zonder oordeel. Precies zoals het is! Kabat-Zinn geeft aan dat we in een ‘ik’ wereld leven, waarin we vergeten dat we onszelf hierdoor in een film zetten. Mindfulness help jou om achter het scherm te staan, door stil te blijven staan bij ieder moment die er altijd toe doet! Zijn idee van dit bewustzijn is dat bewuste aandacht en acceptatie van het moment bijdragen aan een verhoogde levenskwaliteit en welzijn.
Bewust leven in het moment, maar hoe doe je dat en wat houdt dat in? Dit is onder andere de reden waarom er meerdere definities van mindfulness zijn, omdat het een nog vrij nieuwe term is in deze tijd. Hieronder staan twee definities vanuit een Nederlands en een Engels woordenboek:
Vorm van meditatie waarbij men stilstaat bij en bewuste aandacht heeft voor situaties en sensaties van het moment en zaken die men normaal niet opmerkt, bedoeld om storende of afleidende gedachten de baas te worden, vaak aangeboden in groepsverband in de vorm van een cursus of workshop
Algemeen Nederlands Woordenboek
Dictionary
- the state or quality of being mindful or aware of something.
- Psychology.
- a technique in which one focuses one’s full attention only on the present, experiencing thoughts, feelings, and sensations but not judging them:The practice of mindfulness can reduce stress and physical pain.
- the mental state maintained by the use of this technique.
Toch krijgen sommigen door zulke definities het idee dat mindfulness ervoor zorgt dat hun hoofd stil moet zijn, gedachtes gestopt moeten worden en dat zij zich moeten concentreren op één object. Dat is weer niet het geval. Schurink (2009) vermeld om verwarring te voorkomen wat mindfulness nou wel is:
- Het volledig toelaten van gevoelens, gedachten, beelden en lichamelijke gewaarwordingen
- Een methode om los te laten van onbewuste patronen.
- Het is bewuste aandacht die smal of breed kan zijn en dan op de binnen- of buitenwereld gericht. Afhankelijk van welke keuze je maakt.
- Houdingen en tijd van oefeningen variëren.
- Je bent helder en duidelijk bewust van wat je op dit moment ervaart.
- Je actief en zeer alert openstellen voor innerlijke ervaringen, die toelaten en daarnaar handelen.
Wanneer je een definitie van mindfulness opzoekt krijg je dus verschillende resultaten. De werkelijke definitie van mindfulness wordt eigenlijk geïnterpreteerd gebaseerd op wie het studeert en hoe het wordt toegepast. De ene ziet het als oefeningen bij behandeling, de ander ziet het als een mentale staat (of vermogen) of als een karakteristiek van iemand. Het algemene thema dat wordt gedeeld draait om jouw volledige betrokkenheid in het moment en algemene openheid zonder te oordelen. En dit thema is al eeuwenoud binnen het boeddhisme!
Wist je dat in 1530 al een term was genaamd bestond genaamd myndfulness? Vertaald vanuit het frans, wat gedachte betekent. In het hedendaagse Nederlands wordt de mindfulness daarnaast ook letterlijk vertaald naar ‘opmerkzaamheid’.
Wat betekent mindfulness?
Mindfulness vind zijn oorsprong in het boeddhisme en gebruikt verschillende technieken vanuit de religie. De term zelf is dus niet zelf boeddhistisch. De term mindfulness komt het meeste overeen met de Palische (Theravada boeddhisme) term genaamd Sati en in het Sanskit (heilige taal van hindoeïsme) vertaald naar Smrti. Het is moeilijk om oude talen te vertalen, vaak omdat bepaalde woorden een overkoepelende betekenis hebben, hieronder worden deze twee verder toegelicht.
Sati is een belangrijk onderdeel van het achtvoudige pad naar verlichting, het woord wordt vertaald naar ‘aandachtig’ en ‘mindful’. Het in stand brengen van mindfulness (sati) wordt satipattha genoemd, ook wel de ‘de vier velden van mindfulness”. Dit gaat over de aandacht op vier domeinen: het lichaam, gevoelens, het hoofd en de sleutel principes van boeddha’s leer, de dhammas.
In 1881 werd Sati voor het eerst vertaald als mindfulness door Thomas Davids in het Pali. Sati betekend letterlijk herinnering, maar wordt gebruikt als referentie naar de herhalende uitdrukking “mindful en thoughtful’ (sato sampajano). Dat gaat over aanwezig zijn bij je gedachtegangen en activiteiten in je brein. Wat een goede boeddhist moet doen. Mindfulness is een manier om te herinneren hoe de gedachtes van de ene kant naar de andere kant op gaan en te herinneren om terug te gaan naar het object van meditatie. Om vervolgens te observeren hoe je gedachtes bewegen, wordt vermeld door Ven Bhante Vimalaramsi.
Smrti heeft een soortgelijke betekenis, een vertaling geeft de volgende omschrijving; herinnering, denken aan of het roepen naar je verstand. Smrti (mindfulness) wordt ook gezien als 1 van de 3 energieën van boeddhistische meditatie, naast concentratie en inzicht vermeld Thich Nhat Hanh. Hij omschrijft ook het belang hiervan: zonder mindfulness is er geen concentratie, en dan is er ook geen inzicht.
In het westen werd meditatie, wat vaak gelinkt wordt aan mindfulness, eerst gezien als esoterisch en religieus. Wat ook heeft geresulteerd dat mindfulness pas veel later werd geaccepteerd in het westen. Tegenwoordig wordt meditatie in het algemeen beschouwd als een kwaliteit van menselijk bewustzijn, wat los staat van religieuze en spirituele overtuigingen (Black, 2011). Tegelijkertijd is er ook meer onderzoek gedaan en ingezet voor medische doeleinden, wat ook een aandeel heeft in de populariteit van mindfulness!
Mindfulness Based Stress Reduction Training
Mindfulness wordt tegenwoordig gebruikt voor verschillende therapeutische interventies waaronder: mindfulness- gebaseerde cognitieve gedragstherapie, mindfulness based stress reduction en mindfulness meditatie. Soms denken mensen wel eens dat mindfulness zweverig en spiritueel is, terwijl het allemaal begon als een aandachtstraining.
Jon Kabat Zinn introduceerde Mindfulness Based Stress Reduction (MBSR) in het jaar 1979 aan mensen die chronisch ziek waren en vele klachten hadden. In deze cursus bracht hij verschillende boeddhistische technieken samen die een wonderbaarlijk positieve invloed heeft gehad op mensen hun mentale én fysieke gezondheid. Het is een training die bestaat uit achte wekelijke bijeenkomsten waarin patiënten deze technieken deden voor drie uur. Op deze manier kwam mindfulness tot leven, wat als gevolg heeft dat mindfulness geïntegreerd is in de medische wereld als een effectieve benadering om stress en gezondheidsproblemen te verhelpen en verminderen.
Vervolgens trok MBSR de aandacht van verschillende disciplines waardoor er steeds meer wetenschappelijk onderzoek naar is gedaan. Hierdoor ontstond onder andere het Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT), voor mensen die chronisch depressief waren om terugval te voorkomen. Deze werd ontwikkeld door een combinatie van cognitieve gedragstherapie en het bewezen MBSR.
En hoe dit kan? De MBCT stimuleert mensen om werkelijk op een andere manier te zijn en te relateren tot hun eigen gedachtes en gevoelens. Wat ook een zichtbaar effect heeft op mensen hun hersengedeeltes die betrokken zijn bij emotieregulatie: waaronder door de verbetering van de corticale (hersenschors) regulatie van limbische circuits en aandachtscontrole. Waar wetenschappers zelfs van kunnen zeggen dat het net zou goed werkt als aanhoudende antidepressiva, alleen zonder bijwerkingen.
Binnen de psychologie wordt mindfulness ook gezien als een “Awareness of one’s internal states and surroundings’. Met de visie dat het mensen helpt met het vermijden van slechte gewoontes en reacties door het observeren van hun gedachtes, emoties en andere ervaringen zonder te oordelen of te reageren.
Psycholoog K.W. Brown heeft veel studies gedaan naar mindfulness in relatie met onze mentale staat. Hij verklaard ook dat mindfulness een gevorderde aandacht en bewustzijn is in de huidige realiteit. Specifiek maakt hij gebruik van de Mindful Attention Awareness Scale (MAAS), een instrument dat individuele verschillen laat ziet in frequentie van de mindful staat over de tijd. Waaruit is gebleken dat mindfulness een positieve invloed heeft op de emotionele staten, stemming herstel en meer openheid naar ervaringen (Brown & Ryan, 2003).
Wie wist dat de eeuwenoude technieken van de boeddhisten geleden, zo’n grote rol zouden spelen in de gezondheid in het westen tegenwoordig? Het bijzondere is dat wat de boeddhisten als een techniek zagen om de absolute staat te bereiken, in deze complexe tijd door wetenschappers wordt bewezen als ontzettend gezond voor je mentale en fysieke gezondheid. Een conclusie dat wij kunnen trekken is dat mindfulness met zijn geschiedenis al wat definities en betekenissen heeft gehad, maar de betekenis ligt eigenlijk voornamelijk aan degene die het beoefend. En zelfs wanneer je er geen betekenis aanhangt, vind je een diepere betekenis in het leven.
Stappenplan om te beginnen met mindfulness
Begin je mindfulness-reis door jezelf te informeren over de basisprincipes van mindfulness!
- bijvoorbeeld via boeken zoals “Wherever You Go, There You Are” van Jon Kabat-Zinn of onze blog!
- Ontdek verschillende mindfulness oefeningen met deze link! Het leuke aan mindfulness is dat je het overal waar je maar wilt kan oefenen.
- Overweeg eventueel een deelname aan een mindfulness-cursus voor begeleiding en verdieping.
Overige bronnen
Black, D.S. (2011). A brief definition of mindfulness.
Mindfulness Research Guide.
http://www.mindfulexperience.org
Brown, K.W. & Ryan, R.M. (2003). The Benefits of Being Present: Mindfulness and Its Role in Psychological Well-Being. Journal of Personality and Social Psychology. Vol. 84 No.4, 822-848
Schurink, G. (2009). Mindfulness: een praktische training in het omgaan met gevoelens en gewoonten.
